SAN FRANCISCO — Ik spreek, luister je? is een krachtige nieuwe show van Wangechi Mutu in het Legioen van Eer in San Francisco en overtreft haar overname in 2019 van de façade van het Metropolitan Museum of Art , en biedt een model voor hoe kunstinstellingen kunnen beginnen met dekoloniseren en afrekenen met systemisch racisme en seksisme. De titel van de tentoonstelling kan gelezen worden als zowel een sluwe verwijzing naar de rol die zwarte vrouwen spelen in de samenleving als een afwijzing van claims van blanke onschuld. Mutu, die zowel Brooklyn als Nairobi thuis noemt, staat bekend om het samplen van wereldwijde invloeden om werk te creëren waarin het zwarte vrouwelijke lichaam centraal staat en gender, ras, kolonialisme, aantasting van het milieu en kunstgeschiedenis onderzoekt. Haar grootschalige sculpturen, mixed-media schilderijen en filmgebruik vonden materialen zoals aarde, boomtakken, haar, houtskool en kaurischelpen die gebruikelijk zijn in het geboorteland Kenia van de kunstenaar om een menselijke en ecologische toekomst opnieuw te bedenken.
Het Legioen van Eer, een replica van het Franse paviljoen op de San Francisco World's Fair van 1915, zelf een kleinere versie van het Palais de la Légion d'Honneur in Parijs, is een onwaarschijnlijke plek voor de revolutie. De neoklassieke tempel voor Europese kunst ligt bovenop een heuvel in Land's End in San Francisco en biedt een prachtig uitzicht op de baai en de Golden Gate Bridge. Het is niet gemakkelijk te bereiken en sinds de pandemie is de enige bus met directe toegang opgeschort. Een afgietsel van "Thinker" van de 19e-eeuwse Franse beeldhouwer Auguste Rodin doemt groot en geïsoleerd op in een enorme binnenplaats met zuilen. Het is opzettelijk imposant, en Mutu daagt dit uit door vier grote bronzen beelden buiten te plaatsen, als teken van haar (en onze) komst.
Twee vrouwelijke figuren, "Shavasana I" en "Shavasana II" (de lijkhouding in yoga), liggen op hun rug aan de voeten van de "Denker" en zijn bedekt met bronzen matten, hun armen en benen gespreid in hoeken die lijken op de kruisiging. Fel gemanicuurde vingernagels en bungelende hoge hakken roepen verder het offer op van zwarte vrouwen, genegeerd door het blanke patriarchaat. Verderop glijden twee hybriden naar de ingang van het museum. Een buitenaards wezen bovenop een gigantische krokodil uit de Oost-Afrikaanse mythologie, haar rug geribbeld en versmolten met die van het beest, wordt "Crocodylus" genoemd. "Mama Ray" is deels zeedier, deels oorlogsschild, deels vrouwelijke alien. Getextureerd en vloeiend, haar imposante vorm vloeit over in een gepolijst gezicht met grote spleetogen en volle donkere lippen.
In tegenstelling tot Mutu's Met-commissie zet deze collectie het ontginningsproces in en door het museum voort. Eenmaal binnen komen bezoekers oog in oog te staan met 'Water Woman', een nguva of een sirene uit de Swahili Coastal-overlevering. Glanzend zwart, met gevlochten haar, handen met zwemvliezen en een zeemeerminstaart, lounget de figuur in de middelste foyer. Mutu heeft eerder de nguva-mythologie gebruikt, dus het is een bekende betekenaar die een tentoonstelling verankert die uitstraalt in de vijf galerijen van het museum. Door stukken rechtstreeks in gesprek te brengen met de permanente Europese bedrijven, verwerpt Mutu tegelijkertijd het idee van grenzen die werden opgelegd op de Berlijnse Conferentie van 1884 (toen Europa Afrika in stukken sneed); de zogenaamde migrantencrises in Europa en de VS, waarvan ze zegt dat ze haar buitenaardse figuren hebben beïnvloed; en traditionele museale indeling en insluiting.
De galerij van Franse en Italiaanse barok- en rococokunst herbergt twee van de meest opvallende nevenschikkingen. 'Uitgestrekt', een liggende figuur met een askleurige reptielenhuid als een schild, gezicht en handen verborgen achter een rand van rode en zwarte veren, is een directe berisping van de passieve, bleke naakten die achter haar hangen. Aan de voorkant van de kamer clusteren drie buitenaardse wezens, delicate halskettingen met franjes en statiefpoten die hun bovenaardse karakter versterken. Net als de kariatiden die Mutu voor de Met creëerde, zijn hun hoofden gehoekte spiegels, die Mutu waardeert als oude instrumenten van onderzoek en persoonlijk inzicht, die de galerij en haar bezoekers weerspiegelen. De langwerpige hoofden nodigen uit tot vergelijking met de mijter van de 17e-eeuwse paus erachter, terwijl ze ook doen denken aan traditionele lipplating en sci-fi-film.
"Seeing Cowries", een groot, heuvelvormig wezen gebouwd rond boomtakken en bezaaid met kaurischelpen als een alziend orakel, bewaakt de tentoonstellingsfilm "My Cave Call". Opgedragen aan Mutu's moeder, die getuige was van Kenia's bloedige Mau Mau-opstand tegen de Britten in de jaren 1950, toont het hoe Mutu loungen met een boek op een deken in een weelderig bos. Een meisje vertelt een mythe van Giguyu-oorsprong, die al snel verandert in het verhaal van kolonisatie en oorlog. Uiteindelijk veranderen Mutu's armen in slagtanden of wortels die rook uitstoten als ze een grot veegt. Het ritueel roept de gevoelens op achter 'Prayer', een enorm gordijn van kralen dat de hele galerij omlijst met Rodins 'Three Shades', drie gebogen mannelijke figuren die zijn ontworpen om bovenop zijn onvoltooide 'The Gates of Hell' te zitten. Mutu biedt een andere toekomst: een van zwarte vrouwen in balans met land en zee, klaar om een gezuiverd landschap te betreden.
Wangechi Mutu: Ik spreek, luister je? gaat door bij het Legioen van Eer (100 34th Avenue, San Francisco) tot en met 7 november.
