Gebroken beloften en een eeuwige wachtlijst: honderden Noord-Hollanders wachten nog altijd op een woonwagenstandplaats en zien hun cultuur langzaam verdwijnen.
Alkmaarse woonwagenbewoners voeren daarom al de hele maand actie en kraakten vorige maand twaalf chalets voor Oekraïense vluchtelingen. Wat is er sinds het verbod op het ‘uitsterfbeleid’ eigenlijk bereikt?
De woonwagencultuur is sinds 2014 immaterieel cultureel erfgoed en sinds 2016 een erkende woonvorm. Maar tot vier jaar geleden lieten gemeenten woonwagencentra ‘uitsterven’ om het aantal standplaatsen naar nul terug te dringen.
Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens en de Nationale Ombudsman oordeelden in 2018 dat het ‘uitsterfbeleid’ van gemeenten voor woonwagenkampen discriminerend was en moest worden afgeschaft. Voor het ontwikkelen van een nieuw en beter beleid hebben gemeenten inmiddels vier jaar de tijd gehad, maar van een toename in het aantal woonwagens is in bijna alle regio’s geen sprake.
Na het verbod heeft alleen Hoorn haar woonwagenterrein verrijkt met achttien nieuwe standplaatsen. Er wordt nu gewerkt aan een uitbreiding aan de Zomervaart.
Volgens woonwagenbewoner Janus Blouw is Hoorn daarmee een uitzondering. “Het is een van de weinige gemeenten die in de afgelopen twintig jaar stappen heeft gezet. Dat ging niet van een leien dakje, maar we zijn van 25 naar 53 standplaatsen gegaan. Vorige maand is besloten dat er de komende jaren nog dertien bijkomen.”
‘Geen wettelijke verplichting’
In de gemeenten Alkmaar, Heerhugowaard, Haarlemmermeer, Haarlem, Amsterdam, Den Helder en Purmerend zijn er in de afgelopen vier jaar geen extra standplaatsen bijgekomen. “Het rijk heeft daarvoor geen wettelijke verplichting opgelegd”, reageert de gemeente Alkmaar. Alle ondervraagde gemeenten zeggen wel te werken aan een nieuw beleid.
Tekst gaat door onder de foto.
In 2019 lieten de gemeenten in regio Alkmaar onderzoek uitvoeren om inzicht te krijgen in de woningvraag. Dat rapport werd in 2020 opgeleverd, maar daar is nog geen nieuw beleid uitgerold.
Zoethoudertje
Vijfendertig jaar geleden is het aantal staanplaatsen in Alkmaar gehalveerd. Momenteel zijn er 35 standplaatsen op drie verschillende locaties. Al in 2007 en opnieuw in 2018 beloofde de gemeente Alkmaar in de Vroonermeer extra standplaatsen te creëren. Een zoethoudertje, zo blijkt, gezien die belofte nog altijd niet is nagekomen.
De locatie die de gemeente voor ogen heeft, de Driehoek in Vroonermeer, is zeker de komende drie jaren nog niet beschikbaar. “Eerst moet de daar gevestigde school en opvang worden gesloopt en verhuisd.” Op de wachtlijst staan volgens de gemeente 87 inschrijvingen genoteerd. “Er is geen termijn aan te geven wanneer er een of meerdere standplaatsen beschikbaar komen.”
Tekst gaat door onder de foto.
Alkmaarse woonwagenbewoners betrokken eind juli uit protest twaalf chalets, bestemd voor Oekraïners. Nadat de verantwoordelijke wethouder opnieuw aangaf zich ’tot het uiterste te zullen inspannen voor meer standplaatsen binnen drie jaar’, maar ‘niets kon beloven’, besloot een deel van hen te verkassen naar een weiland in Sint Pancras en de actie daar voort te zetten.
Wethouder na wethouder
“Er wordt ons al 35 jaar van alles beloofd. Zoveel wethouders hebben beloftes gedaan, maar er gebeurt steeds niks”, aldus een boze Willem Vermanen.
Maar ook daar moest de groep van de gemeente vertrekken. De eigenaar van het weiland zou anders een dwangsom van 50.000 euro opgelegd krijgen. Inmiddels hebben ze hun kamp opgeslagen op het Olympiapark langs de westelijke ringweg van Alkmaar.
Kwaad bloed
Advocaat Vasco Chorus staat de woonwagenbewoners bij en denkt dat de houding van de gemeente kwaad bloed zet. “Ik verwacht dat er fellere acties zullen volgen en dat gemeenten dit een beetje onderschatten. Deze manier van leven is echt onderdeel van hun culturele identiteit. Het geduld is op. Als er niet snel iets verandert, denk ik dat de gemeenschap gaat ontploffen.”
Tekst gaat verder onder de video
Even verderop in Dijk en Waard is de situatie niet anders. Hendrikus Soering wacht al meer dan 14 jaar op een standplaats bij zijn ouders op het woonwagenterrein. Hij woont nu noodgedwongen in een huis in Alkmaar. “Ze beloven van alles, maar er gebeurt niets. Ik sta op een wachtlijst, maar als er niet wordt bijgebouwd, blijft de lijst hetzelfde.”
Volgens de gemeente telt die lijst nu 40 wachtenden, maar zijn er geen plannen het aantal standplaatsen in Dijk en Waard uit te breiden.
Zijn broer Leo staat al bijna 20 jaar op de inmiddels nutteloze wachtlijst. “In mijn geval is het heel gemeen gegaan. Ik ben een van de oudste jongeren die nog geen plek heeft. Vroeger werkten we met een wachtlijst, maar toen er plekken vrijkwamen, besloot de gemeente die te verkopen in een gesloten bieding aan de hoogste bieder.”
Zo werd het hem praktisch onmogelijk gemaakt de vrijgekomen woonwagen naast die van zijn ouders te kopen. “Nu is er iemand van een ander kamp ingekomen, die meer kon bieden dan ik. Je hebt dus niets meer aan die lijst.”
Hoogste bieder wint
Vroeger waren de Heerhugowaardse standplaatsen in beheer van de gemeente, maar inmiddels zwaait een woningcorporatie de scepter. “Woonwaard wil het niet meer verhuren, maar verkopen. Als er iemand doodgaat, krijgt degene met het meeste geld de standplaats. Ik sta al 20 jaar op een wachtlijst, maar heb daardoor geen recht op een woonwagen. Ik huur nu particulier, maar dat is zo duur dat ik net zo goed in een hotel kan gaan wonen. Dan heb je er tenminste nog een schoonmaakster bij.”
Tekst gaat door onder de foto.
Voorzitter van Woonwagen Belangen Haarlem Paulien Heesbeen zet zich op allerlei manieren in om de woonwagencultuur te beschermen. “We worden vaak bestempeld als criminelen, maar ook wij werken gewoon en betalen net als ieder ander belasting. Woonwagenbewoners zijn de meest gediscrimineerde groep binnen Nederland, maar het gaat hier om immaterieel cultureel erfgoed. Wonen op een woonwagenterrein in familieverband is een beschermde woonvorm.”
‘Wij zijn uitgepraat’
De gemeenschap is na vier jaar lang om tafel te hebben gezeten wel uitgepraat. “Indirect gaat het uitsterfbeleid gewoon door. Ontwikkelingen worden doorlopend vertraagd en over de gemeenteraadsverkiezingen heen getild. Vervolgens heeft een nieuwe wethouder de verantwoordelijkheid en ben je weer terug bij af.”
Dat gemeenten en woningcorporaties in korte tijd bijna moeiteloos chalets en woningen beschikbaar stellen voor Oekraïense vluchtelingen, frustreert de gemeenschap, zegt Heesbeen. “Er worden nu halve wijken uit de grond gestampt, terwijl er een enorme woningnood is. Niet alleen voor woonwagenbewoners, maar ook voor starters, studenten, statushouders en andere vluchtelingen. Na 20 jaar beloftes is iedereen het zat – de koek is op.”
