Stilgehouden.nl

Frank, Grieks en homo: modernistische schilder Yannis Tsarouchis krijgt eindelijk zijn verdiende loon

Frank, Grieks en homo: modernistische schilder Yannis Tsarouchis krijgt eindelijk zijn verdiende loon

Bron

CHICAGO — Yannis Tsarouchis, de homoseksuele Griekse kunstenaar-provocateur, was zijn tijd ver vooruit. Zijn schilderijen uit het midden van de 20e eeuw onderzochten homo-erotiek toen dergelijke thema's nog steeds een groot taboe waren. Dancing in Real Life, een uitgebreid onderzoek op Wrightwood 659, werpt een zeer verdiende schijnwerper op de artiest. Met meer dan 200 werken is het de eerste grote tentoonstelling van Tsarouchis in de Verenigde Staten en een sterk pleidooi voor de erkenning van deze modernistische schilder als een pionier op het gebied van homokunst.

Geboren in Piraeus, Griekenland in 1910, studeerde Tsarouchis aan de Athens School of Fine Arts terwijl hij werkte als decorontwerper. Een van de hoogtepunten van de tentoonstelling is de documentatie van Tsarouchis' werk voor theater en opera, inclusief schetsen voor toneelontwerpen en foto's met de beroemdheden waarmee hij samenwerkte, waaronder Maria Callas en Samuel Beckett.

Yannis Tsarouchis, “Youth Posing as a Statue from Olympia” (1939), pigmenten met dierenlijm op canvas, 69 X 99 cm (© Yannis Tsarouchis Foundation)

Tsarouchis' schilderinvloeden varieerden van Byzantijnse kunst en El Greco tot westers modernisme. In werken als 'The Thinker' (1936) en 'Seated Dark-haired Youth in Overcoat' (1937) neemt hij de ornamentele benadering van Matisse over. "De Denker" hekelt ook Rodins beroemde modernistische beeldhouwkunst. In het werk van Tsarouchis heeft de oppas – een jonge donkerharige man in een blauw gestreept pak – een debonaire in plaats van peinzende lucht. De frontale pose en directe blik van de jongeman suggereren verleiding, terwijl de zwaarte van de Rodin-achtige hand die een massief hoofd ondersteunt, wordt omgezet in een veerachtig schaafsel van een wijsvinger tegen een wang.

De Wrightwood-show, die drie verdiepingen beslaat, is chronologisch georganiseerd, maar plaatst soms werken uit verschillende periodes naast elkaar, om de blijvende toewijding van Tsarouchis aan het portretteren van homomannen te benadrukken. De sensuele gouache op papier, "Diadoumenos en Eros" (1970), bijvoorbeeld, hangt naast twee potloodtekeningen, "Excursion by Car B" en "Excursion by Car C" (beide 1937), waarin Tsarouchis een spontaan uitstapje naar de kust. De ongegeneerde intimiteit van laatstgenoemde – naakte jongeren luieren rond een auto, symbolen van mannelijkheid – is een goed voorbeeld van de constante drang van de kunstenaar naar openhartige afbeeldingen van seksuele ontmoetingen.

Installatieweergave van Yannis Tsarouchis, Dancing in Real Life, Wrightwood 659, 2021 (© 2021 Alphawood Exhibitions LLC, Chicago. Courtesy: Alphawood Exhibitions LLC, Chicago; foto door Michael Tropea)

Het bijwerken van klassieke stijlen of thema's was een ander terugkerend thema voor Tsarouchis. Zo queerde hij in de jaren zeventig een aantal renaissance- en barokschilderijen. Elders, in zijn mannelijke naakten met vlindervleugels uit de jaren zestig, brengt zijn spelen met kitsch de spanning naar voren tussen de duidelijke sexappeal van het genre en de uitgebreide verkleedpartij van zijn seksuele inhoud als veredelende klassieke allegorie. Ondertussen verhult "Diadoumenos" eveneens homo-erotische inhoud onder het (zeer dunne) dekmantel van de klassieke mythologie.

Tsarouchis diende aan de kant van de As in de Tweede Wereldoorlog en verkende misschien niet verrassend de taboes rond homomannen in uniform. In zijn ontroerende aquarel, "The Study for the Beach" (1962), blijven zwemmers in verschillende stadia van uitkleden in de schaduw van een grote rots hangen. Het glanzende contrast van het smetteloze witte uniform van de ene man met het kwetsbare roze vlees van de anderen, doet denken aan Susan Sontags essay 'Fascinating Fascism' over sadomasochisme en de complexe rol die fascistische uniformen en esthetiek spelen in fetisjistische fantasieën.

Yannis Tsarouchis, “Militaire politieman die de geest arresteert” (1965), aquarel en potlood op papier, 32,5 x 24,6 cm (© Yannis Tsarouchis Foundation)

In een van Tsarouchis' meest intrigerende composities, het grote olieverfschilderij, "The Forgotten Garrison" (1956), loungen drie uitgeklede soldaten, hun borst en billen afwisselend ontbloot, in de kazerne. De donkere, sombere tonen van de compositie – je zou ze Rembrandt-achtig kunnen noemen – logenstraft de seksueel geladen sfeer van hun gekruiste blikken.

Toch kostte de vrijmoedigheid van Tsarouchis een prijs. In 1952 werd een van zijn schilderijen van een tentoonstelling verwijderd nadat de Royal Hellenic Navy de afbeelding van een zeeman op een bed met een naakte man als beledigend had bestempeld. In 1959 werd het toneelstuk met zijn decorontwerp (een enscenering van Aristophanes' The Birds) geannuleerd toen de rechtse Griekse regering harde maatregelen oplegde tegen homoseksualiteit. Na de militaire coup, in 1967, woonde Tsarouchis in Parijs, tot 1981. Hoewel hij bleef schilderen en Griekenland opnieuw begon te bezoeken na de val van de junta in 1974, liet de tentoonstelling in Wrightwood me toch met een gevoel van een creatieve stroom gestremd. Vooral Tsarouchis' zelfverbanning deed me afvragen of zijn gedurfde kunst breder of eerder zou zijn erkend als zijn carrière niet ontwricht was geweest.

Yannis Tsarouchis: Dancing in Real Life gaat door tot en met 31 juli in Wrightwood 659 (659 W. Wrightwood, Chicago, IL). De tentoonstelling is samengesteld door Androniki Gripari en Adam Szymczyk.

Gregory